اگر توسعه اجتماعی را رهاسازی و مهار انرژی‌های اجتماعی از طریق سازماندهی مناسب نیروهای جامعه بدانیم، در آن‌صورت پرداختن به آن جهت کسب نتایج مطلوب‌تر یک ضرورت محسوب می‌شود. این فرآیند، وابسته به مکانیسم‌هایی است که انرژی‌های گروهی جامعه را هدایت و به فعالیت‌ها و اقدامات جدید و ارزنده تبدیل می‌کنند. امروزه تردیدی نیست که تمام عوامل، ابزار، شرایط، اثرگذارها و فرآیندهای «توسعه» باید در چارچوب «توسعه اجتماعی» قرار گیرند. این چارچوب، بخشی از ابزارها را در اولویت و دسته‌ای دیگر را در محدودیت قرار می‌دهد و می‌تواند روابط و فرآیندهای اصلی توسعه را مشخص کند؛ فرآیندهایی که برای رسیدن به نتایج مطلوب، تعاملات همه عوامل را تحت نفوذ خود درمی‌آورد. بدین ترتیب می‌توان به یک دیدگاه مناسب یا روشی دقیق و ظریف دست یافت و همه عوامل و زمینه‌های توسعه را از دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار داد.

توسعه اجتماعی دو جنبه دارد که دارای یک رابطه درونی و دوسویه است: جنبه یادگیری و جنبه کاربرد. جامعه همواره به دنبال راه‌هایی است که بتواند آرزوهای خود را برآورده سازد و مکانیسم‌های سازماندهی را برای رسیدن به اهداف اقتصادی و اجتماعی گسترش دهد. «یادگیری و کشف»، آگاهی را بالا می‌برد و «کاربرد» بر روند سازماندهی اجتماعی تأثیر می‌گذارد و آن را تسریع می‌بخشد. زمانی که انسان بتواند با محیط‌های فکری، اجتماعی و مادی رابطه برقرار کند، توسعه اجتماعی نیز صورت می‌گیرد. با ایجاد این روابط، انسان تجربه کسب می‌کند و سه بُعد وجودیش را توسعه می‌دهد. از لحاظ فیزیکی، کنترل بیشتری بر فرآیندهای مادی دارد؛ از لحاظ اجتماعی، با اجتماع بهتر می‌تواند رابطه برقرار کند و از لحاظ فکری، سطح علم و دانش او بالا می‌رود. زمانی که توسعه این سه بُعد با فرآیند یادگیری صورت گیرد، به‌طور طبیعی از تجربه فیزیکی به فهم و درک ذهنی خواهیم رسید. از لحاظ فیزیکی این فرآیند، بشر را به سمتی سوق می‌دهد که مهارت‌های جدیدی به دست بیاورد تا بتواند از انرژی خود به‌خوبی استفاده کند. از لحاظ اجتماعی، سبب می‌شود فرد مهارت‌های سازماندهی، رویکردهای اساسی و حیاتی، سیستم‌ها و نهادهای تسلط‌‌یافته، روابط افراد جامعه و حتی جوامع دیگر را مدیریت و ساماندهی کند. از لحاظ فکری، افراد را به سمتی راهنمایی می‌کند که از اطلاعات و تفاسیر آن به منزله یک فکر یا اندیشه استفاده و آنها را سازماندهی کند.

روشن است که سبب‌سازهای بنیادی و اساسی توسعه خود نمی‌توانند جزء ابزار به حساب آیند، چراکه هیچ‌کدام جدا از جامعه نیستند. برای فهم اصول اصلی توسعه باید به ‌وجودآورندة ابزار توجه کرد نه به خود ابزار. تکنولوژی امروز بشر، اختراع و چاپ پول، ایجاد زیرساخت‌ها، سیاست‌گذاری‌ها، ساخت نهادها و قبول ارزش‌ها همگی برای رسیدن به اهداف و برآوردن نیازها است؛ اما مهم‌تر از آن، اندیشه توسعه و داشتن مبنای علمی برای ابزارهای توسعه است. اینجاست که آگاهی نظری به

دانش «توسعه اجتماعی» ضرورت می‌یابد. با عطف توجه به این مسئله است که اثر حاضر در قالب کتاب‌شناسی توسعه اجتماعی تهیه و در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.

برای تهیه این کتاب‏شناسی که دربرگیرنده بیش از یک‌‌‌هزار ‌‌‌و ‌‌‌ششصد اثر است به وبگاه‏ها، کتابخانه‏ها، کتاب‏شناسی‏ها و فهرست منابع کتب و مقالات موجود درباره توسعه اجتماعی و سایر مآخذ و منابع رجوع شده است. در این کتاب‏شناسی مآخذ شناخته‌‌‌شده برحسب نام مؤلف و سال انتشار مرتب شده‏اند. این امر ضمن آشنا نمودن پژوهشگران با کلیه کارهای انجام‌‌‌شده توسط هر مؤلف و در هر سال، آنان را از روند تحولات این اقدامات در طی سال‏های گذشته آگاه می‏سازد.

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی امیدوار است اثر حاضر که شامل همه منابع موجود مربوط به توسعه اجتماعی به زبان فارسی و اهم منابع موجود نسبتاً روزآمد به زبان انگلیسی است، مرجع خوبی برای کلیه کسانی باشد که می‏خواهند درباره توسعه اجتماعی مطالعه و تحقیق نمایند. رجوع به منابع موجود و آگاهی از کارهای انجام‌شده توسط دیگران، ضمن تقویت احساس قدرشناسی از تلاش‏های گذشتگان و کسب بصیرت از کارهای آنان، پژوهشگران را از دوباره‌‌‌کاری و تکرار اشتباهات و اتلاف انرژی باز‌‌‌می‏دارد.